Από το 2003 στο 2025: Πώς Γονείς, Παιδιά και Εκπαιδευτικοί στην Κύπρο Παραμένουν στην Ψηφιακή Άγνοια

Το Διαδίκτυο, από την αρχική του χρήση ως στρατιωτικό εργαλείο, έχει εξελιχθεί σε μια τεχνολογία που διαπερνά κάθε πτυχή της καθημερινότητάς μας. Ενώ δημιουργήθηκε με στόχο την ασφάλεια και την επικοινωνία, σήμερα αποτελεί ένα εργαλείο για εργασία, διασκέδαση και ψυχαγωγία. Ωστόσο, αυτή η απρόσκοπτη πρόσβαση και ευκολία χρήσης έχει δημιουργήσει σημαντικές προκλήσεις, ιδίως όσον αφορά την υπεύθυνη χρήση του από ενήλικες και παιδιά.

Η Αρχική Χρήση του Διαδικτύου: Στρατιωτικοί και Επιστημονικοί Στόχοι

Η ιστορία του Διαδικτύου ξεκινά τη δεκαετία του 1960, όταν το ARPAnet δημιουργήθηκε από το Υπουργείο Άμυνας των ΗΠΑ. Στόχος ήταν η δημιουργία ενός δικτύου ανθεκτικού σε πυρηνικές επιθέσεις. Αυτό το στρατηγικό εργαλείο εξελίχθηκε από ένα σύστημα επικοινωνίας για λίγους σε έναν παγκόσμιο ιστό πληροφοριών, που επηρεάζει εκατομμύρια ζωές.

Η ρίζα του Διαδικτύου υπενθυμίζει ότι σχεδιάστηκε για επιθετικούς και αμυντικούς σκοπούς – χαρακτηριστικά που ακόμα επηρεάζουν τον τρόπο με τον οποίο χρησιμοποιείται. Η αρχική του φύση μάς διδάσκει ότι η τεχνολογία δεν είναι εγγενώς καλή ή κακή· εξαρτάται από το πώς χρησιμοποιείται.

Οι Προβλέψεις του 2003 και η Σημερινή Πραγματικότητα

Στο βιβλίο Online & Personal: The Reality of Internet Relationships των Jo Lamble και Sue Morris, καταγράφονται προβλήματα που αναδύθηκαν ήδη από τα πρώτα χρόνια της μαζικής χρήσης του Διαδικτύου. Όπως αναφέρουν οι συγγραφείς:

“Περίπου το 6% των χρηστών του Διαδικτύου είναι εθισμένοι. Αν και το ποσοστό φαίνεται μικρό, οι αριθμοί είναι τρομακτικοί όταν λάβουμε υπόψη τα εκατομμύρια χρηστών παγκοσμίως. Η συμπεριφορά κάθε εθισμένου χρήστη επηρεάζει άμεσα τουλάχιστον δύο ή τρία άλλα άτομα.”

Αυτός ο εθισμός μπορεί να πάρει διάφορες μορφές:

• Επαναλαμβανόμενες διαδικασίες: Οι πλατφόρμες αγορών κάνουν τη διαδικασία τόσο εύκολη, που οι χρήστες δεν αντιλαμβάνονται πότε καταναλώνουν υπερβολικά.
• Streaming και κοινωνικά δίκτυα: Η παρακολούθηση σειρών ή η συνεχή ανανέωση των κοινωνικών δικτύων δημιουργούν έναν φαύλο κύκλο κατανάλωσης περιεχομένου.
• Τζόγος: Το online gambling είναι μια σύγχρονη μορφή εξάρτησης, που μοιάζει επικίνδυνα με τον εθισμό σε παραδοσιακά τυχερά παιχνίδια.

Το 2003, οι εθισμοί αυτοί ήταν ακόμα σε πρώιμο στάδιο. Σήμερα, με την τεράστια ανάπτυξη του Διαδικτύου, έχουν γίνει πιο έντονοι και πιο διαδεδομένοι.

Η Ψευδαίσθηση της Γνώσης του Διαδικτύου

Ένας μεγάλος αριθμός χρηστών πιστεύει ότι είναι “καλοί” στη χρήση του Διαδικτύου επειδή μπορούν να πλοηγηθούν σε πλατφόρμες ή να εκτελέσουν βασικές διαδικασίες. Στην πραγματικότητα, οι περισσότερες από αυτές τις διαδικασίες έχουν σχεδιαστεί για να είναι επαναλαμβανόμενες και εύκολες, χάρη στους εξελιγμένους αλγόριθμους.

Για παράδειγμα:

• Η εύκολη αγορά προϊόντων: Από πλατφόρμες όπως το Amazon μέχρι το online delivery, οι χρήστες θεωρούν τους εαυτούς τους “γνώστες”, ενώ στην πραγματικότητα εκτελούν προσχεδιασμένα βήματα που έχουν σχεδιαστεί για να τους ενθαρρύνουν να αγοράσουν περισσότερα.
• Η χρήση streaming πλατφορμών: Ο αλγόριθμος σας προτείνει τι να δείτε, μειώνοντας την ανάγκη για κριτική σκέψη.
• Ο τζόγος και οι αγορές εντός εφαρμογών: Ενθαρρύνουν την επαναλαμβανόμενη χρήση μέσω μικρών, εύκολων αγορών, που γίνονται χωρίς να αντιλαμβανόμαστε την πραγματική τους επίδραση.

Τα Παιδιά, οι Έφηβοι και οι Γονείς: Μια Ψηφιακή Πρόκληση

“Τα παιδιά πρέπει να αναπτύξουν κοινωνικές δεξιότητες μέσα από πρόσωπο με πρόσωπο αλληλεπιδράσεις, ώστε να διαχειρίζονται δύσκολες καταστάσεις, να ελέγχουν τη συμπεριφορά τους και να συνεργάζονται με άλλους.”

Στην Κύπρο, όπου το 45% των χρηστών διαθέτει μόνο βασικές ψηφιακές δεξιότητες (σύμφωνα με το Εθνικό Σχέδιο Ψηφιακών Δεξιοτήτων), η έλλειψη γνώσης επηρεάζει και τους γονείς, που συχνά δεν μπορούν να καθοδηγήσουν τα παιδιά τους. Η έλλειψη αυτή επιδεινώνει προβλήματα όπως:

• Η ακατάλληλη διαδικτυακή συμπεριφορά.
• Η παραμέληση εκπαιδευτικών και κοινωνικών δραστηριοτήτων.
• Η έκθεση σε ανακριβείς ή επικίνδυνες πληροφορίες.

Γιατί Χρειάζεται Ψηφιακή Εκπαίδευση;

Η κατανόηση της ιστορίας και των προβλημάτων του Διαδικτύου είναι απαραίτητη για να αντιληφθούμε τη σημασία της ψηφιακής εκπαίδευσης. Αν προβλήματα όπως ο εθισμός, ο τζόγος και οι επαναλαμβανόμενες διαδικασίες είχαν εντοπιστεί το 2003, τότε είναι πιθανό σήμερα να παρατηρούμε την κλιμάκωση αυτών των φαινομένων. Πολλοί χρήστες μπορεί να έχουν την ψευδαίσθηση ότι είναι “καλοί” στη χρήση του Διαδικτύου, ενώ στην πραγματικότητα συχνά παραμένουν ευάλωτοι σε τεχνολογικές παγίδες, οι οποίες έχουν σχεδιαστεί τόσο για καταναλωτικούς σκοπούς όσο και για σκοπούς επηρεασμού της σκέψης και των επιλογών τους.

Η πλατφόρμα education.com.cy έχει στόχο να προωθήσει τη γνώση, προσφέροντας προγράμματα που ενισχύουν τις κοινωνικές και ψηφιακές δεξιότητες των παιδιών, ενώ παράλληλα εκπαιδεύει τους γονείς για να γίνουν πραγματικοί “ψηφιακοί μέντορες”.

Συμπέρασμα: Ένα Ερώτημα για Όλους

Αν αυτά τα δεδομένα καταγράφηκαν το 2003, όταν το Διαδίκτυο δεν ήταν τόσο διαδεδομένο, μήπως πρέπει να αναρωτηθούμε αν σήμερα αξιοποιούμε πλήρως τις δυνατότητές του; Μήπως απλά ακολουθούμε διαδικασίες που έχουν σχεδιαστεί για να είναι εύκολες, χωρίς να εξετάζουμε βαθύτερα τον τρόπο που επηρεάζουν τη σκέψη και τη συμπεριφορά μας;

Η ρίζα του προβλήματος είναι η έλλειψη γνώσης και η μη κατανόηση της ιστορίας και των προβλέψεων της τεχνολογίας. Μόνο όταν γνωρίζουμε από πού προέρχεται το Διαδίκτυο και πώς έχει εξελιχθεί, μπορούμε να εκπαιδεύσουμε σωστά τα παιδιά μας. Και αυτός είναι ο στόχος του education.com.cy: να βοηθήσει γονείς και παιδιά να κατανοήσουν και να αξιοποιήσουν σωστά το Διαδίκτυο, διαμορφώνοντας μια υπεύθυνη ψηφιακή γενιά.